پروبیوتیک چیست ؟
کلمه پروبیوتیک از کلمه یونانی به معنی “برای زندگی” گرفته شده است . پروبیوتیک معمولا” یک یا مخلوطی از چندمیکروارگانیسم هستندکه چنان چه توسط انسان یا حیوان مصرف شوند ، می توانند با بهبود خصوصیات میکروفلور گوارشی میزبان اثرات سودمند بسیار زیادی را اعمال نمایند.
پروبیوتیک ها به تحریک رشد باکتریهای مفید روده و یا به کاهش بیماریزایی میکروب های مضر کمک می کنند و مکانیسم عمل آن ها متکی به جایگزینی و زنده ماندن آن ها در دستگاه گوارش است .
روده انسان حاوی تقریبا” 100 تریلیون باکتری زنده است که همگی آن ها با هم فلور میکروبی روده را به وجود می آورند ، این باکتری ها شامل انواع مفید ، مضر و خنثی هستند ، البته در افراد سالم باکتری های مفید غالب هستند .
باکتری های مفید در تولید ترکیبات مورد نیاز بدن مانند ویتامین ها و اسیدها ی آلی نقش موثری به عهده دارند . در مقابل ، باکتری های مضر ترکیبات سمی و سرطان زاتولید می کنند.بنابراین اگر باکتری های مضر در روده غالب بشوند نه تنها ترکیبات مغذی و ضروری تولید نمی شوند بلکه میزان ترکیبات مضر نیز افزایش می یابد .
فلور میکروبی روده وابستگی زیادی به ماده غذایی مورد استفاده شخصی دارد ، بنا بر این می توان فلور میکروبی روده را تغییر داد و میکروب های مفید را جایگزین انواع مضر آن کرد .
در واقع استفاده از میکروب های زنده برای افزایش سلامت انسان موضوع جدیدی نیست و هزاران سال است ، مردم از مواد تخمیری به ویژه فراورده های لبنی حاوی میکروب های مفید مانند ماست ، پنیر و … استفاده می کنند.
پروبیوتیک ها چگونه عمل می کنند
پروبیوتیک ها به طرق مختلف بر سلامت فرد اثر میگذارند. این میکروارگانیسم ها می توانند در ناحیه روده با تولید اسیدهای آلی و مواد ضد میکروبی مانع رشد باکتری های بیماری زا شوند.
اسیدهای آلی تولید شده می توانند به عنوان یک منبع انرژی مورد استفاده سلول های روده قرار گیرند . تولید ویتامین ها به خصوص ویتامین های B , K از دیگر خصوصیات قابل توجه آنهاست.
لاکتو با سیلوس ها و بیفیدوباکترها در محصولی مانند ماست می توانند قابلیت هضم پروتئین و میزان دسترسی بیولوژیکی کلسیم ، آهن، مس ، فسفر، روِی و منگنز را افزایش دهند.
از سوی دیگر گزارش شده است ، پروبیوتیک ها می توانند میزان کلسترول سرم خون را کاهش دهند . جلوگیری از التهاب معده ای ،روده ای حاد و انواع اسهال از دیگر فواید مصرف پروبیوتیک هاست .
ثابت شده محصولات تخمیری شیر و باکتری های اسید لاکتیک موجود در آن بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می گذارندومقاومت بدن را در مقابل عفونت ، سرطان و حساسیت افزایش می دهند . پروبیوتیک ها می توانند عوارض سوء هضم لاکتوز را که یکی از مهمترین عوامل محدودکننده مصرف شیر است، کاهش دهند . میزان آنزیم تجزیه کننده لاکتوز ( قند شیر ) در روده برخی افراد ناکافی است به همین علت نمی توانندلاکتوز را هضم و جذب کنند . این موضوع باعث میشود در این افراد پس مصرف شیر ، نفخ ، گرفتگی ، عضلات شکم و اسهال به وجود آید .باکتری های پروبیوتیکی می توانند با تجزیه لاکتوز و تولید آنزیم تجزیه کننده آن ، از بروز این عوارض جلوگیری کنند .
نسل جدید محصولات لبنی
در حال حاضر فرآورده های پروبیوتیکی مختلفی در جهان تولید و عرضه می شوند . انواع نوشیدنی های پروبیوتیک شیر انواع پنیر ، دوغ ، ماست نوشیدنی ،ماست سفت یا هم زده، بستنی ، خامه ترش ، شیر بدون چربی و نوشیدنی های به دست آمده از دوغ کره از جمله این محصولات هستد . ماست یکی از محصولاتی است که به عنوان یک فرآورده پروبیوتیک بالقوه توجه زیادی به خود جلب کرده است .
ماست پروبیوتیک علاوه بر تامین باکتری های زنده ، مواد مغذی با ارزشی هم چون کلسیم و پپتیدهای بیولوژیک در اختیار بدن قرار می دهند .
بر این اساس بازار ماست های پروبیوتیکی در سراسر جهان رشد زیادی را نشان می دهد ، به طوری که بخش قابل ملاحظه ای از ماست های عرضه شده حاوی باکتری های پروبیوتیک است .
سهم این نوع ماست ها در اروپا بین 5 تا 20 در صد بازار بر آورد می شود . در فرانسه نیز 10 درصد ماست ها ی عرضه شده از نوع پروبیوتیکی است و تولید این محصولات سالانه 3 درصد افزایش می یابد .
کلیه فراورده های لبنی پروبیوتیک از جمله ماست پروبیوتیک را بایستی تا هنگام مصرف ، سرد نگه داشت تا هم میزان زنده ماندن باکتری هایی مفید و هم اثرات پایدار این فراورده ها را تضمین نمود.
اثرات سودمند پروبیوتیک ها بر سلامتی
1. تقویت سیستم دفاعی و ایمنی بدن
2. ساخت برخی ویتامین ها (KوB) و اسید های آمینه
وجود بیماری K برای پیشگیری از خونریزی، ویتامین‌های گروه B برای رشد و سلامت سلول‌های و گلبول‌های قرمز بدن ضروری است. همچنین برای رشد عضلات بدن به پروتئین (اسیدهای آمینه) نیاز دارید که با وجود پروبیوتیک در بدن ساخته میشود.
3. کاهش کلسترول خون
یکی دیگر از فواید مصرف غذاهای حاوی پروبیوتیک، جلوگیری از ایجاد رسوب در عروق خونی در افرادی است که به کلسترول خون مبتلا هستند. در نتیجه می‌توان گفت احتمال حملات مغزی و قلبی را کاهش می‌دهند.
4. بهبود عملکرد دستگاه گوارشی
اگر می‌خواهید هضم غذا بهتر انجام شود و سیستم گوارشی در دفع مواد زائد دچار مشکل نشود، مصرف روزانه غذاهای حاوی پروبیوتیک (در ادامه آمده است)، توصیه میشود.
5. جلوگیری و کاهش عفونت های روده ای
پروبیوتیک می‌تواند به دفع مواد زائد و افزایش تحرکات روده کمک زیادی کند. در نتیجه حتی با وجود عفونی بودن روده‌ها، به روند درمان کمک زیادی می‌کند. همچنین این ماده غذایی بر روی میکرو فلور روده و مجاری ادراری نیز تاثیر مثبت دارد.
6. کاهش شیوع و تداوم اسهال
افرادی که به دلیل مصرف بیش از حد غذاهای حاوی فیبر یا عوارض جانبی داروها و بیماری دچار اسهال می‌شوند، با مصرف غذاهای حاوی پروبیوتیک می‌توانند آن را درمان کنند.
7 . اثر مثبت به میکرو فلور روده و مجاری ادراری
8. بهبود هضم لاکتوز در روده
افرادی که به قند لاکتوز در شیر حساسیت دارند، می‌توانند غذاهای حاوی پروبیوتیک مصرف کنند که به مرور زمان در کاهش این عارضه تاثیر زیادی دارد.
مواد غذایی حاوی پروبیوتیک
مواد پروبیوتیک اغلب به غذاهای فرآوری شده مثل غذاهای میان وعده، نان و غلات اضافه میشود. همچنین به طور طبیعی در میوه، سبزیجات، غلات و لوبیا نیز وجود دارد. اگر روی مواد غذایی بسته‌بندی شده عباراتی مانند این موارد را مشاهده کردید نشان می‌دهد آن ماده غذایی حاوی پروبیوتیک است:
«اینولین، دکسترین گندم، صمغ اقاقیا، پسیلیوم، پلی دکستروز، GOS (گالاکتولیگوساکاریدها)، FOS (فروکتوالیگوساکاریدها) و TOS (ترانس گالاکتولیگوساکارید)».
در اینجا برخی از غذاهایی که حاوی این ماده غذایی هستند، عبارتند از:
انواع بادام
کافیست روی میز صبحانه خود کره بادام زمینی قرار دهید و یا با آرد بادام کیک درست کنید. حالا همین صبحانه و کیک عصرانه شما حاوی مقدار زیادی پروبیوتیک است. همچنین شما می‌توانید انواع بادام (زمینی و درختی) را به صورت خام میل کنید که پروبیوتیک بدن شما را تأمین می‌کند.
موز
موز به عنوان میوه‌ای ست که می‌تواند به صورت خام، همراه با اسموتی، کیک، بستنی، شیر موز و …. مصرف شود. برای اینکه پروبیوتیک بدن خود را تأمین کنید می‌توانید این میوه را به اشکال مختلفی بخورید.
گندم سبوس‌دار
تمامی مواد غذایی که حاوی گندم سبوس‌دار هستند، می‌توانند پروبیوتیک بدن را تأمین کنند. از جمله باید به غلات صبحانه، ماکارونی گندم کامل، نان، سوپ ورمیشل، کراکر، تورتیلا و … اشاره کنیم.
ذرت سبوس‌دار
دانه‌های ذرت حاوی مقدار زیادی پروبیوتیک هستند. شما می‌توانید ذرت را به صورت پخته، کبابی و یا اسنک و … میل کنید که در هر صورت مصرف آن برای بدن مفید است.
جو دوسر
اگر دانه‌های جو دو سر آسیاب شده را با سایر مواد غذایی مصرف کنید، باز هم حاوی مقداری پروبیوتیک است. از جو دوسر آسیاب شده می‌توان برای درست کردن اسموتی استفاده کنید.
پودر کاکائو
آنچه شما به عنوان کاکائو مصرف می‌کنید، پودر شده دانه‌های کاکائو است که به رشد باکتریهای مفید پری بیوتیک در بدن کمک زیادی می‌کند.
سایر مواد غذای حاوی پروبیوتیک
- پنیر توفو، شیر سویا، تمپه
- کلم خام و کلم ترش
- سیر خام یا همراه با غذا
- پیاز خام و پخته
- نخود فرنگی
- بادمجان
- کنگر فرنگی بخارپز
- مارچوبه
- عسل
- لوبیا سیاه و عدس
ماست پروبیوتیک چیست؟
ماست پروبیوتیک از فرآیند تخمیر شیر حاصل میشود و به همین دلیل بسیاری از مواد مغذی این ماده لبنی از جمله ویتامین‌های B، مواد معدنی، کربوهیدرات، چربی و پروتئین را به همراه دارد. پروبیوتیک از جمله مواد مغذی در ماست‌هایی ست که عنوان پروبیوتیک بر روی آن‌ها درج شده است.
رفع سوءهاضمه، بهبود هضم و اختلالات گوارشی از جمله فواید مصرف ماست پروبیوتیک است.
انواع ماست پروبیوتیک
ماست لاکتیویا محصولی ست که به اشکال مختلف در بازار موجود است و می‌توانید آن را برحسب سلیقه، وضعیت جسمی و سلامتی خود تهیه کنید. از جمله انواع ماست‌های پروبیوتیک موجود در بازار باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- ماست پروبیوتیک کم چرب
- ماست پروبیوتیک پر چرب
- ماست پروبیوتیک با طعم انبه
- ماست پروبیوتیک با طعم توت فرنگی
مزایا ماست پروبیوتیک
خواص مصرف ماست پروبیوتیک شامل مواردی که در بالا نیز به آن اشاره شد:
- حفظ تعادل باکتری‌ها در سیستم گوارشی
- پیشگیری و درمان اسهال
- تقویت سیستم ایمنی
- تقویت حافظه و عملکرد مغز و اعصاب
- جلوگیری از جذب چربی و کمک به کاهش وزن
- کاهش کلسترول خون
معایب ماست پروبیوتیک
بر هم خوردن تعادل روده به دلیل ایجاد باکتریهای پروبیوتیک یکی از معایب مصرف این ماست‌هاست. نفخ شکم، گاز و اسهال از جمله معایب مصرف بیش از حد ماست حاوی پری بیوتیک است. عدم مصرف این ماده غذایی هم باعث ایجاد یبوست میشود.
کلام آخر
پروبیوتیک از جمله مواد مغذی و تاثیرگذار بر روی سیستم گوارش بدن است که می‌تواند به رفع سوء هاضمه، دفع مواد زائد، جلوگیری از عفونت‌های ادراری و روده کمک زیادی کند. امیدواریم آنچه در این مطلب گفته شد، به اندازه کافی برایتان مفید بوده باشد.
منبع: سلامت نیوز