خامه فرادما چیست؟

خامه از چربی سطحی شیر حاصل می شود؛ آن لایهٔ لطیف که مزه و بافت محصولات را تغییر می دهد. «خامه فرادما» یا خامه UHT، نتیجهٔ فرآیندی است که شیر را برای چند ثانیه (معمولاً ۳ تا ۵ ثانیه) در دمای بالا (حدود ۱۴۳–۱۴۵ درجه سانتی گراد) حرارت می دهد تا تمامی میکروب های بیماری زا و غیر بیماری زا از بین بروند. پس از این مرحله، محصول در پاکت های استریلیزه—معمولاً پاکت های شش لایهٔ تتراپک—بسته بندی می شود تا در برابر نور، رطوبت و هوا محافظت شود و بدون نیاز به یخچال تا مدت طولانی قابل نگهداری باشد.

ارزش غذایی خامه فرادما

خامه، به دلیل تمرکز بالای چربی، یکی از متمرکزترین منابع انرژی و ویتامین های محلول در چربی در میان لبنیات است. بسیاری از ریزمغذی های موجود در شیر—به ویژه ویتامین های محلول در چربی مانند ویتامین A—پس از جداسازی و غلظت یافتن در خامه، در نسبت های قابل توجهی افزایش می یابند؛ برای نمونه ویتامین A در خامه معمولاً ۲ تا ۳ برابر شیر گزارش می شود. در مقابل، ویتامین های محلول در آب مانند ویتامین C و اسید فولیک معمولاً در شیر بیشتر از خامه هستند، چرا که این ویتامین ها در فاز آبی بیشتر پراکنده اند.

مواد مغذی مقدار در هر ۱۰۰ گرم (خامه فرادما)

مواد مغذی مقدار در ۱۰۰ گرم

انرژی (Energy)

چربی (Total Fat)

پروتئین (Protein)

قند (Sugars)

خامه صبحانه رامک:

خامه عسلی رامک:

جدول ارزش غذایی

• چربی: اصلی ترین مشخصهٔ خامه است؛ با ۳۱ گرم چربی در هر ۱۰۰ گرم، خامه یک منبع انرژی فشرده است و تأمین کنندهٔ اسیدهای چرب و ویتامین های محلول در چربی (مثل ویتامین A) است.

• پروتئین و کربوهیدرات: نسبتاً پایین تر از شیر کامل؛ بنابراین اگر هدف تامین پروتئین یا کربوهیدرات است، باید منابع دیگر نیز در وعده گنجانده شوند.

• مواد معدنی: پتاسیم و فسفر در سطح قابل توجهی حضور دارند؛ اما کلسیم گزارش شده در این جدول نسبتاً پایین است (۵ میلی گرم در ۱۰۰ گرم) که ممکن است به دلیل تمرکز چربی و جدا شدن فاز آبی شیر باشد.

• ویتامین ها: ویتامین A نسبتاً بالا است، اما ویتامین های محلول در آب مانند ویتامین C و اسید فولیک معمولاً در شیر مقدار بیشتری دارند.

مقایسهٔ خامه با شیر و سایر لبنیات

برای درک بهتر جایگاه خامه فرادما در سبد غذایی، یک مقایسهٔ شفاف با شیر و سایر فرآورده های لبنی مفید است:

• در مقابل شیر: خامه به واسطهٔ چگالی چربی بسیار بالاتر، کالری بیشتری به ازای هر گرم دارد. ویتامین های محلول در چربی (مثل A و D) در خامه غنی ترند؛ اما ویتامین های محلول در آب (مثل ویتامین C و اسید فولیک) غالباً در شیر بیشتر است. همچنین پروتئین و کلسیم در شیر عموماً بیشتر و قابل جذب تر است.

• در مقابل ماست و پنیر: ماست و پنیر بسته به نوع شان معمولاً پروتئین بیشتری دارند و در مواردی کلسیم بیشتری تأمین می کنند؛ پنیر های پرچرب ممکن است چربی نزدیک به خامه داشته باشند اما فرآیندهای تخمیری و فرایند نمک زنی، ترکیب مواد مغذی را تغییر می دهد.

خامه فرادما انتخابی عالی برای افزایش غنای طعمی و کالری در وعده هایی است که به انرژی و ویتامین های محلول در چربی نیاز دارند؛ اما برای تامین پروتئین و کلسیم روزانه نباید تنها به خامه اتکا کرد.

خواص خامه فرادما رامک

خامه UHT رامک، مانند سایر خامه های غلیظ، مجموعه ای از خواص تغذیه ای و کاربردی دارد که در ادامه با لحنی متعادل و مستند بیان می شود:

• حفظ سلامتی بینایی: وجود ویتامین A (که در خامه نسبت به شیر متمرکزتر است) می تواند در سلامت بینایی نقش داشته باشد.

• تامین انرژی فوری: انرژی بالای خامه آن را به منبعی مناسب برای تقویت سریع کودکان در حال رشد یا افراد نیازمند کالری اضافی تبدیل می کند.

• حفظ سلامت استخوان و دندان (کمک کننده): خامه حاوی مواد معدنی مانند فسفر و مقدار هایی از کلسیم است؛ اما برای تأمین کامل نیاز کلسیمی بهتر است از شیر و فرآورده های غنی شده نیز استفاده شود.

• تأثیر بر خلق و خو و مغز (کمک کننده): چربی ها به عنوان حامل ویتامین های محلول در چربی و همچنین سوخت مغز شناخته می شوند؛ مصرف متعادل خامه می تواند به تأمین انرژی مغزی کمک کند.

• تقویت سیستم ایمنی (کمک کننده): ویتامین ها و ریزمغذی هایی که در خامه وجود دارد می تواند نقش حمایتی در سیستم ایمنی داشته باشد، هرچند برای نتایج قطعی باید به ترکیب کلی رژیم غذایی توجه کرد.

نکته مهم: هرچند خواص فوق بر پایه ترکیبات خامه بیان شده اند، هیچ مادهٔ غذایی جادویی نیست و خواص تغذیه ای باید در چارچوب یک رژیم متوازن و تحت نظر متخصص تغذیه یا پزشک در شرایط خاص در نظر گرفته شوند.

بهترین و بدترین زمان مصرف خامه

خامه فرادما رامک با بافت و طعم غنی، گزینه ای بسیار منعطف در آشپزی و تغذیه است:

بهترین زمان ها: صبحانه (برای تأمین انرژی لازم در آغاز روز)، میان وعده ها (برای تأمین کالری و انرژی کودکان در حال رشد)، و زمانی که نیاز به غنای طعمی و کالری بیشتر داریم؛ مثلاً در تهیهٔ دسرها، سس ها و کیک ها.

موارد احتیاط یا بدترین زمان ها: برای افرادی که در تلاش برای کاهش وزن یا کنترل مصرف کالری هستند، مصرف خامه در وعدهٔ شام یا در ساعات پایانی شب که فعالیت بدنی اندک است، توصیه نمی شود. همچنین افراد با محدودیت های رژیمی خاص (مثلاً رژیم های کم چرب یا با بیماری های قلبی ـ عروقی) باید میزان مصرف را با متخصص تغذیه هماهنگ کنند.

میزان مصرف توصیه شده خامه فرادما

توصیهٔ کلی متخصصان تغذیه آن است که حداکثر ۳۰٪ از کل کالری روزانه از گروه چربی ها تأمین شود. با توجه به آن، مقدار چربی روزانه متناسب با کالری مجموع بدن به صورت زیر برآورد می شود:

• رژیم ۱۶۰۰ کالری: حدود ۵۳ گرم چربی در روز.

• رژیم ۲۲۰۰ کالری: حدود ۷۳ گرم چربی در روز.

• رژیم ۲۸۰۰ کالری: حدود ۹۳ گرم چربی در روز.

برای ملموس تر شدن: دو قاشق غذاخوری خامه فرادما ساده تقریباً ۹ گرم چربی دارد، و دو قاشق غذاخوری خامه فرادما طعم دار (عسلی) حدود ۷/۲ گرم چربی تأمین می کند. بنابراین اگر تصمیم دارید خامه را در رژیم روزانه قرار دهید، این مقادیر را در محاسبات کالری و چربی لحاظ کنید تا از تجاوز به سقف چربی روزانه جلوگیری شود.

ترکیبات و مواد اولیه خامه فرادما

آنچه برای تهیه خامه استفاده می‌شود؛ شیر، کره و فرآورده‌های چرب شیر است. مواد افزودنی موجود در خامه به منظور حفظ و نگهداری این ماده لبنی در بلند مدت است که از جمله باید به استابلیزرها، مواد قوام دهنده، امولسیفایرها، گازهای پرکننده و تنظیم‌کننده (PH) اشاره کنیم. همه این مواد و ترکیبات زیر نظر وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی هستند. در نهایت خامه فرادما رامک که در بازار تهیه می‌کنید به رنگ سفید و با طعم و بوی طبیعی است. شیر پایه (شیر تازه و با کیفیت)، خامه فرادما رامک در مرحلهٔ نهایی به رنگ سفید طبیعی و با طعمی که یادآور شیر تازه و فرآورده های لبنی است، عرضه می شود.

انواع خامه فرادما رامک

خامه های فرادما رامک در بسته بندی های استریلیزه و حفاظتی عرضه می شوند و در بازار معمولاً دو نوع اصلی ارائه می شود:

خامه ساده (۳۰٪ چربی) ؛ مناسب برای پخت و پز، تهیهٔ سس ها و استفادهٔ عمومی.

خامه طعم دار (عسلی، حدود ۲۴٪ چربی) ؛ مناسب برای استفادهٔ خوراکی مستقیم، روی دسرها و برای آن هایی که طعم ملایم تری می پسندند.

بسته بندی های تتراپک شش لایهٔ رامک مانع نفوذ نور، هوا و رطوبت می شوند و به حفظ کیفیت و طعم محصول در مدت طولانی کمک می کنند.

بسته بندی و شرایط نگهداری

خامه فرادما رامک در پاکت های مقوایی مخصوص لبنیات بسته بندی می شود تا از فساد ناشی از عوامل محیطی جلوگیری گردد. پس از باز کردن بسته بندی، بهتر است خامه را در ظروف سرامیکی یا شیشه ای درِدار ریخته و در یخچال نگهداری کنید. همچنین چنانچه بخواهید خامه را برای مدت طولانی تر ذخیره کنید، می توانید آن را در فریزر نگهداری نمایید (در دمای حدود −۱۸ درجهٔ سانتی گراد) و پس از چند ماه استفاده نمایید؛ با این حال بافت خامه منجمد و سپس یخ زدایی شده ممکن است تا حدی تغییر کند، بنابراین مناسب است برای مصرف های پخت و پز یا جایی که بافت کاملاً صاف ضروری نیست، استفاده شود.

سوالات متداول

1. خامه فرادما با خامه پاستوریزه چه تفاوتی دارد؟

1. خامه فرادما (UHT) با حرارت دهی سریع و بالاتر و بسته بندی استریلیزه تولید می شود که باعث ماندگاری طولانی تر بدون نیاز به یخچال تا پیش از باز شدن می شود؛ در حالی که خامهٔ پاستوریزه معمولاً حرارت پایین تر می بیند و باید بلافاصله در زنجیرهٔ سرد نگهداری شود.

   2. آیا خامه فرادما رامک برای کودکان مناسب است؟

   خامه منبع انرژی و ویتامین های محلول در چربی است و می تواند در حد متعادل در تغذیهٔ کودکان مورد استفاده قرار گیرد؛ اما برای تغذیهٔ روزمرهٔ کودکان و نوزادان، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت شود تا از تعادل رژیم غذایی اطمینان حاصل گردد.

   3. آیا می توان خامه فرادما را منجمد کرد؟

   بله، امکان منجمد کردن وجود دارد، اما بافت خامه پس از یخ زدایی ممکن است تغییر کند و برای مصارف پخت وپز مناسب تر باشد تا مصرف خام مستقیم.

   4. چگونه خامه فرادما را نگهداری کنیم؟

   پیش از باز شدن: در دمای محیط و دور از نور مستقیم نگهداری شود. پس از باز شدن: در یخچال و در ظرف دربسته مصرف شود و ترجیحاً ظرف چند روز مصرف گردد.

   5. برای خرید خامه فرادما رامک چه نکاتی را در نظر بگیریم؟

   به تاریخ تولید و انقضا، سالم بودن پاکت، و سالم بودن بسته بندی تتراپک توجه کنید؛ همچنین نوع چربی (ساده یا طعم دار) را مطابق نیاز آشپزی یا ذائقهٔ خود انتخاب کنید.

   6. آیا خامه فرادما برای رژیم های کم کربوهیدرات مناسب است؟

   خامه به واسطهٔ نسبت بالای چربی و نسبت پایین کربوهیدرات می تواند در برخی رژیم های کم کربوهیدرات یا کتوژنیک جای گیرد، اما باز هم باید مقدار و نیاز کلی کالری روزانه مدنظر قرار گیرد.